9.2.2018 - Otvoreno pismo rabinu Isaku Asielu

Uvaženi gospodine Asiel,
Jevreji visoko cene pojedince koji su spremni da izvrše konverziju, odnosno da prime veru jevrejsku. Mi koji imamo po neko zrnce jevrejske krvi, konkretno ja imam pola pola, srpske i jevrejske, takav čin visoko cenimo. Kao stipendista JDC, značane jevrejske humanitarne organizacije iz Amerike, bili ste u prilici da se školujete u Izraelu i steknete zvanje rabina. Na stranu što su vam kao konvertitu neka prava uskraćena, kao da uvodite druge inovernike u jevrejsku veru, vi ste bili naš izbor za budućeg rabina Saveza jevrejskih opština Srbije.
Od vašeg zaposlenja kao jedinog rabina u Savezu jevrejskih opština Srbije vršili ste predano vašu versku službu u jedinoj aktivnoj sinagogi u Srbiji, Beogradskoj Sukat Šalom. Nažalost, ostale jevrejske opštine nisu bile te sreće da im nacisti tokom Drugog svetskog rata ne sruše verske objekte. Istini za volju Holokaust su „preživele“ tri velike sinagoge. Radi se o aškenaskim sinagogama u Novom Sadu, Subotici i jednoj manjoj u Zemunu. Njihova sudbina posle Drugog svetskog rata nije bila da se u njima vrše verski obredi. Subotička je tokom devedesetih bila korišćena za avangardne pozorišne predstave. Ostaje zapamćeno da je tadašnji „dvorski“ reditelj Ljubiša Ristić na pozorišnu predstavu koja je u njoj održavana uvodio i živog konja. Ništa sramotnije ne bi bilo ni da je uveo mrtvog! Druga, Novosadska, zahvaljujući sticajem okolnosti, odnosno angažovanju mog pokojnog oca Danila Fogela, počela je ranih pedesetih godina da se koristi za kulturne manifestacije. Zajedno sa direktorom Narodnog pozorišta u Novom Sadu, Đorđem Brkovićem, omogućio je budućim generacijama da imaju ono čemu i danas ovo prelepo zdanje služi. Zemunska aškenaska sinagoga nije bila te sreće. Naprotiv, početkom šezdesetih ona je prodata. Od tada do danas služi u različite svrhe. Kao smeštaj za društveno političke organizacije, kasnije političke stranke, da bi sve vreme centralni prostor bio korišćen za diskoteku, noćni klub pa sve do aktuelnog restorana domaće kuhinje.
Kada ste čuli da je sinagoga u Zemunu vraćena Jevrejskoj opštini Zemun, u zamenu za niz oduzetih nam objekata, bili ste među prvima koji su nam na tome čestitali. Podržali ste i našu nameru da sinagoga u budućnosti postane Versko kulturni centar Teodor Hercl. Mi smo prihvatili vašu ruku saradnje oko svih verskih pitanja vezanih za buduće uređenje oskrnavljenog prostora. Na tome smo vam veoma zahvalni.
Međutim uvek postoji ono ali „koje sreću devojci kvari“. Umesto da odluka Republike Srbije kojom je donet Zakon o otklanjanju posledica oduzimanja imovine žrtvama Holokausta koje nemaju živih zakonskih naslednika (u daljem tekstu Zakon) a kojim je predviđeno da jevrejska zajednica Srbije dobija 950 hiljada evra na godišnjem nivou u narednih 25 godina, bude podsticaj našem napretku, novac je postao glavna briga i kamen spoticanja. Isplivale su velike ambicije malih ljudi, pre svega željnih vlasti ali i mogućnosti da samostalno raspolažu sa ne baš tako malim iznosom. Robert Sabadoš, do skora predsednik Jevrejske opštine u Subotici, i sam je napravio salto mortale. Od potpunog negiranja značaja Saveza kao krovne organizacije Jevreja u Srbiji pretvorio se u glasnogovornika centralističkog upravljanja jevrejskim opštinama koje su osnovale ovaj Savez davne 1929. godine. Sve što je Robert Sabadoš, koji je nelegalno izabran za predsednika Saveza, a vi to vrlo dobro znate, uradio u proteklih 9 meseci, svog na prevaru dobijenog mandata, svodi se na isto tako nelegalno postupanje sa novcem koji su „Savez i jevrejska opština“ dobili tokom 2017. godine iz budžeta Republike Srbije. Kršenje statuta Saveza počelo je baš sa njegovim nelegalnim izborom a nastavljeno je nizom problematičnih i nelegalnih odluka koje je sprovodio. Da bi kako tako dobio legitimitet za svoj izbor, uveo je u Izvršni odbor, suprotno važećim odredbama Statuta Saveza, četiri člana iz Jevrejske opštine Beograda, koji su naknadno podržali njegov izbor. Najeklatantniji primer njegovog samovoljnog ponašanje je odbijanje da Jevrejskoj opštini Zemun uplaćuje sredstva koja joj pripadaju iz budžeta Srbije. Na sva upozorenja koja su dolazila iz Jevrejske opštine Zemun da se naša zajednica mora ponašati u skladu sa Zakonom Robert Sabadoš je bio gluv. Umesto da nas posluša i poslovanje Saveza uskladi sa Zakonom o trošenju budžetskih sredstava on je inicirao i uz pomoć poslušnika iz ostalih jevrejskih opština izdejstvovao da se isključi jedini legalni predstavnik Jevrejske opštine Zemun, njen predsednik. Ni činjenica da po Statutu nije predviđeno da se iz rada Saveza isključuju članovi Izvršnog odbora Saveza koji su to po funkciji nije bila dovoljna našoj braći iz ostalih jevrejskih opština da se uzdrže od donošenja takve odluke. Možemo samo da nagađamo da se iza isključenja Jevrejske opštine Zemun iz raspolaganja sa sredstvima iz budžeta kriju konkretni finansijski interesi ostalih članica Saveza. Način na koji je izvršena podela novca za podnete projekte izazivaju našu opravdanu sumnju. Te sumnje su pojačane odlukom o raspodeli koji je Izvršni odbor doneo na sednici održanoj decembra u Subotici. Tada je odlučeno da sve jevrejske opštine dobiju u dinar tražene iznose za izradu projektata u 2017. Korist koju imaju oni koji su glasali da se Jevrejska opština Zemun isključi iz rada, a time i ravnomernim raspolaganjem sredstvima iz budžeta Srbije, meri se konkretnim ciframa koje su dobili. Nijedna od jevrejskih opština nije dobila manje od traženog iznosa. To možete ovde pročitati. Jedni koji nisu dobili ni jedan dinar za svoja četiri projekta je Jevrejska opština Zemun.

Poštovani gospodine Asiel, vi se verovatno pitate kakve to veze ima sa vama i vašim delovanjem kao zaposlenog službenika u Savezu. Odgovor je sasvim jednostavan. Vi ste voljom iskazanom u Statutu Saveza, donetim 2013. godine, imenovani po funkciji, odnosno poslu koji obavljate, članom Izvršnog odbora Saveza i delegatom na Skupštini. Čiji ste vi delegat to nije u Statutu precizirano. Ostalim zaposlenima u Savezu Statutom je zabranjeno da budu članovi Izvršnog odbora ili delegati svojih opština za skupštinska zasedanja. U našem razgovoru, posle isključenja Jevrejske opštine Zemun iz rada Saveza, vi ste se pravdali da niste u tome učestvovali. Istina je da niste bili prisutni na sednici na kojoj je doneta takva odluka, ali ste bili posle toga na sledeće tri. Niste našli za shodno da se oglasite, bar kao vrhovni verski poglavar, kako volite da se predstavljate u javnosti, te da iskažete vaše mišljenje vezano za te nemile situacije. Moram da vam ukažem na pisanje moga oca Danila Fogela u knjizi Jevrejska zajednica u Zemunu, hronika od osnivanja 1739 do 1945. godine. Na stranici 11. on piše o dostignućima koja je Jevrejska opština Zemun imala davne 1755. godine: „Međutim, pored svih nevolja kojima su bili izlagani Jevreji u Zemunu, bilo je i nekih rešenja ondašnjih vlasti koja su išla u prilog očuvanja zajedništva, religije i tradicije. Tako je odlukom Generalne komande Slavonsko–sremske vojne granice u Osijeku od 22. aprila 1755. godine odobreno da tadašnje i buduće jevrejske sudije i crkveni oci sude u privatnim parnicama između Jevreja u Zemunskoj jevrejskoj opštini, a zemunskom Magistratu je naloženo da, u navedenim slučajevima, pruža zvaničnu podršku i pomoć jevrejskim sudijama u vršenju njihove dužnosti. Izbor sudija i polaganje računa vršili su svake godine uz prisustvo jednog člana Gradskog veća. Kasnije se osetila potreba za detaljnijim regulisanjem sporova pred jevrejskim sudijom, pa je 10. maja 1799. godine Jevrejska opština predložila Magistratu:
1. Ako se jedan Jevrejin tuži protiv drugog ima tužbu podneti najpre Jevrejskoj opštini, pa tek ako nije zadovoljan njenim rešenjem, može svoj predmet da preda Magistralnom sudu.
2. Da se jevrejskom sudiji dâ pravo da kažnjava Jevreje zatvorom do 48 sati, a da se Gradski sud u to ne meša.
3. Da nijedan Jevrejin nije ovlašćen da koristi opštinskog poslužitelja “zbog naročito bagatelnih stvari” bez prethodnog znanja i odobrenja jevrejskog sudije.
4. Ako se dva jevrejska parničara poravnaju kod Jevrejske opštine po jevrejskom zakonu, presuda ima ostati nepromenjena.
Na tu predstavku Magistrat je odlučio:
1. Da nijedan Jevrejin ne sme “zbog bagatelnih stvari” da se direktno obrati Magistratu, nego tek onda ako nije zadovoljan presudom Jevrejske opštine.
2. Da se nijednom Jevrejinu, naročito neoženjenom, neće izdati pasoš bez prethodnog znanja jevrejskog sudije.
Za stepen dostignute samouprave Jevrejske opštine značajno je istaći njeno pravo da sama reguliše sva verska pitanja.“

Poštovani rabine, dostignuća koja smo ostvarili još 1755. danas su potpuno pogažena. Vi ste svesni da ste morali da se uključite u pitanje isključenja Jevrejske opštine Zemun iz rada Saveza. Bili ste prisutni na dve poslednje sednice Izvršnog odbora na kojima je Robert Sabadoš onemogućio legalnog predstavnika Zemuna da iznese stavove svoje zajednice. Na poslednjoj sednici imali ste priliku da saslušate stav Izvršnog odbora Zemuna, koji kaže da sve dok se o isključenju predsednika JO Zemun ne izjasni Skupština Saveza, ima se smatrati da odluka nije pravomoćna i da se ne može sprečavati predstavnik Zemuna da izlaže stavove svoje zajednice. Niste reagovali na predlog koji je podneo na glasanje Robert Sabadoš, zahtevajući da se ta primedba ne unese u zapisnik. Naprotiv, glasali ste da stav IO JO Zemun ne uđe u zapisnik. Šta dalje reći o vašem delovanju. Ako pogledate kakvu smo situaciju imali 1755. shvatićete da nam jedino ostaje da se obratimo „Magistratu“, odnosno po današnjim propisima redovnim sudovima u Srbiji.
Kada se to bude desilo onda će neminovno i celokupna javnost Srbije saznati za sve nelegalne radnje koje se sprovode u Savezu. To je ono što mi u Zemunu najmanje želimo da se desi, a desiće se.
Vaša odbijanje da se uključite u rešavanje ovih pitanja ne priliči jednom rabinu koji se navodno brine za svoju zajednicu.

U nadi da ćete razumeti zabrinutost Jevrejske opštine Zemun, primite izraze našeg poštovanja

Nenad Fogel