Povodom obeležavanje 100 godišnjice od smrti velikana jevrejske misli i idejnog tvorca današnje države Izrael, JOZ je organizovala izložbu o TEODORU HERCLU u svečanoj sali zemunske gimnazije 27 decembra 2004 godine. Za potrebe izložbe izdali smo posebnu publikaciju o Teodoru Herclu i njegovoj vezi sa Zemunom, koju je specijalno za izložbu priredio Danilo Fogel.

Izložba o Teodoru Herclu

Ova izložba je posvećena velikanu jevrejskog naroda – Teodoru Herclu.

Velika je čast što je Zemun izabran za prvog domaćina ove izložbe na ovim prostorima.

Ovaj izbor nije slučajan. Dovoljno je samo reći da preci Teodora Hercla potiču iz Zemuna. Prvi predak koji se pominje u ovom gradu je Naftali Hercl, Teodorov čukundeda, zatim sledi Leoplod – Jehuda Leb Hercl, pradeda, pa Simon Hercl – deda. Teodrorov otac Jakov rođen je 26 adara 5591 godine, odnosno početkom aprila 1831 godine u Zemunu.

Na zemunskom jevrejskom groblju, koje je zaštićen spomenik kulture, a koji ulazi i u kulturno istorijsku baštinu jevrejskog naroda, sahranjeni su preci Teodora. Njegov otac se preselio u Budimpeštu gde je Teodor rođen.

Razlog za preseljenje Jakova u Budimpeštu može se pretpostaviti na osnovu događaja u to vreme, naime Simon Jakovov otac a Teodrov deda, kažnjen je 1849 godine sa deset dana zatvora i da bude okovan u gvožđu, jer je pomagao mađarski ustanak 1848 godine. Verovatno je to imalo uticaja i na pogoršanje uslova života Jakova Hercla te se zato odselio iz Zemuna.

Ali Zemun to zaslužuje i iz drugih razloga. Nije preterano reći da je to grad u kojem je ugrađen jedan od kamena temeljaca cionističkom pokretu i to zahvaljujući Jehudi ben Šlomo Haj Alkalaju, koji je u Zemunu bio rabin oko pola veka, to jest od 1825 do 1874 godine.

Njegova delatnost je daleko prevazilazila versku delatnost. On se svojim delom potvrdio kao preteča cionizma.

U 53 knjige i publikacije koje je napisao i štampao, zalagao se za stvaranje jevrejske države. Njegova dela prevedena su na mnoge jezike. Bio je veliki vizionar, pa je još 1864. godine pisao o budućoj jevrejskoj državi na tlu Palestine:

“ Naša sveta zemlja biće zemlja slobode; slobodni će biti svi stanovnici, bez obzira na veru i narodnost.”

On je čak predviđao da će u budućoj državi postojati političke stranke i da nije moguće da svi Jevreji imaju ista shvatanja…i još mnogo drugih proročkih predviđanja…

Teško je, naravno, naći neku direktnu vezu između ovih stremljenja i kasnijom delatnošću osnivača cionističkog pokreta Teodora Hercla.

Međutim porodica Hercl je bila religiozna I nije teško zamisliti da je Jehuda Alkalaj koristio sve svoje kontakte sa zemunskim vernicima da bi širio svoja shvatanja. Koliko je velik njegov uticaj bio pokazuje I sledeći podatak. Alkalaj je negde 1867 godine u Parizu osnovao AIU (Alijans izraelite univesrsej), a već 1868 osnovana je podružnica AIU u Zemunu sa 24 člana. Oni su širili i prihvatali ideje o povratku u Palestinu I o stvaranju jevrejske države.

Teodor je rođen 1860 godine i školovanje je započeo u Budimpešti, a nastavio ga u Beču, gde su se njegovi roditelji preselili.

Tadašnje prilike u Austrougarskoj pružale su varljivu sliku pune ravnopravnosti Jevreja sa ostalim građanima. I Teodor je živeo u uverenju da su problemi antisemitizma aktuelni na Istoku, a da je na Zapadu to prevaziđeno.

Prenuće se iz ove zablude kada kao novinski izveštač prati Drajfusov proces u Francuskoj. Shvatio je da su Jevreji svuda krpljeni stranci i posvetio se u potpunosti ideji da Jevreji, posle 2000 godina

lutanja, moraju stvoriti svoju državu.

Godine 1896 štampa svoje najznačajnije delo ”Jevrejska država”. Vekovni mesijanski san o povratku Jevreja u Sion pretočio je u neposrednu ideju I akciju U tom vizionarskom delu je pisao:

“…živećemo kao slobodni ljudi svoje zemlje I umrećemo mirno u svojim domovima. Svet će biti oslobođen našom slobodom, obogaćen našim bogatstvom. I sve što budemo pokušali da ostvarimo tamo za svoju dobrobit, proširiće se I doprineće snažno I korisno za dobrobit celog čovečanstva.”

Teodor Hercl nije bio samo ideolog novog pokreta. On je bio i veoma sposoban organizator. Tako je Prvi cionistički kongres održan u avgustu 1897 godine u Bazelu u Švajcarskoj i stvorena je svetska cionistička organizacija. Za nekoliko godina on je uspostavio veliki broj institucija u svetu koje će cionističke ideje pretvoriti u stvarnost.

Te ideje su padale na plodno tlo. Već 1904 godine održan je Prvi kongres jugoslovenske cionističke omladine u Osijeku na kojem je najbrojnija bila delegacija iz Zemuna. U to vreme u Zemunu je delovala cionistička organizacija”Esperanca” (nada), na čijem je čelu bio Aladar Polak blizak rođak Teodora Hercla. Aladar je kao oduševljeni cionista u jednoj svojoj pesmi pisao:

“Nemoj čekati “Belog magarca” (Mesiju)
skoči na noge, ne malaksaj;
Teodor ti je jednom ukazao na put
Koji te iz mraka vodi u svetlo.
Probudi se narode moj, pa se opaši, seti se odvažnosti svojih predaka.
Ne savijaj leđa, ne saginji se
Nikada više neprijatelju…”

Iz celog sveta su u Palestinu dolazili halucim, to jest, pioniri. Oni su došli u negostoljubivu zemlju, morali su često da trpe žeđ, pa i glad. Neplodne pustinje i močvarno zemljište pretvarali su mukotrpnim radom u zelene plodne oaze. Kosile su ih bolesti, neprilagođenost na žarku klimu i mnoge druge nedaće. Uz to su često morali da oružjem brane svoja naselja. Ovi halucim su svojim znojem i krvlju udarili kamen temeljac jevrejskoj državi Izrael, koji je zvanično osnovan i priznat 1948 godine u Ujedinjenim nacijama.

Danas mi shvatamo da nisu mogle da budu ostvarene sve vizije Teodora Hercla o jevrejskoj državi. Već sama činjenica da okolne zemlje nisu prihvatile stvaranje i postojanje Izraela, morala je povratno da deluje na strukturu i opredeljenja nove države. Dovoljno je reći da, na primer, umesto simbolične vojske, Izrael mora da održava snažnu armiju. I pored toga Izrael je stao u red razvijenih industrijskih država sa veoma razvijenom socijalnom, zdravstvenom, kulturnom i obrazovnom strukturom.

Broj Jevreja koji danas žive u Izraelu približava se polovini broja svih Jevreja u svetu!

Od osnivanja Izraela, Teodor Hercl je poštovan kao vizionar bez kojeg ta država možda ne bi ni postojala.

U ličnosti Teodora Hercla Jevreji u celom svetu gledaće uvek otelotvorenje svog nacionalnog ideala, crpeće iz njega snagu da istraju i u sadašnjim političkim i društvenim okolnostima.

Ove godine navršava se i 65 godina od održavanje izložbe pod nazivom:“Smotra jevrejskog života u Zemunu kroz fotografiju za poslednjih 50 godina”.

Izložba je održana 1, 2 i 3 decembra 1939 godine, što je bila i 200stogodišnjica osnivanja Jevrejske opštine u Zemunu.

Na izložbi je veliki deo prostora posvećen cionističkom pokretu, Erec Izrael, a poseban štand Teodoru Herclu.

Izložbom je dominirala slika Teodora Hercla. Sa leve strane slike citirane su njegove reči:
“SAMO AKO HOĆETE NEĆE BITI BAJKA”

a sa desne strane:
“ZABORAVIM LI TE JERUSALIME USAHLA MI DESNICA”

I na kraju da se podsetimo da je Teodor Hercl napisao i sledeće:
“SVA ČOVEKOVA DELA SU PRVO BILI SAMO SNOVI”

Za potrebe izložbe smo preveli i objavili u tiražu od 1000 primeraka, specijalni vodič kroz izložbu »Hercel:Izbilza i lično« koji su pripremili na engleskom jeziku David Breakstone i Steve Israel a objavili Herzl Museum and Educational Centar, Department for Zionist Activities i World zionist Organization.